Op 7 juli 2010 is door de Europese Commissie (‘EC’) het ‘Groenboek naar adequate, houdbare en zekere Europese pensioenstelsels * (‘Groenboek’) gepubliceerd. Zoals in het Groenboek verwoord: ‘Een adequaat en houdbaar pensioeninkomen voor de EU‑burgers nu en in de toekomst is een prioriteit voor de Europese Unie’. In het groenboek zijn vragen opgenomen die gaan over de voornaamste uitdagingen met betrekking tot pensioenvraagstukken, binnen de Europese Unie. Hierbij moet gedacht worden aan de toenemende vergrijzing, verandering in de pensioensystemen en de gevolgen van de financiële en economische crisis. De EC is door middel van de vragen in het Groenboek een Europees debat gestart over deze uitdagingen en hoe de EU de inspanningen van de lidstaten in deze, kan ondersteunen. Tot 15 november 2010 was het mogelijk te reageren op deze vragen. Inmiddels is bekend dat er bijna 1700 reacties zijn binnengekomen bij de EC, waarvan 23 Nederlandse.
*) Officieel: Green Paper towards adequate, sustainable and safe European pension systems, European Commission, 7 juli 2010.
Aandachtspunten groenboek
De eerste vragen betreffen met name beleidsmatige aspecten. Het gaat hierbij om de ondersteuning vanuit de EU om de pensioenstelsels adequater te maken, adequaat pensioeninkomen gedefinieerd door de EU, het bestaande EU pensioenkader ten aanzien van de houdbaarheid van overheidsfinanciën en de verhoging van de pensioenleeftijd. Ook moet worden onderzocht of de Europa 2020-strategie ** kan worden ingezet om langer doorwerken te bevorderen en leeftijdsdiscriminatie te bestrijden.
**) Dit is de langetermijnstrategie voor een sterkte en duurzame economie met veel werkgelegenheid.
De vragen die volgen zien meer op de bestaande Europese regelgeving en de wenselijkheid tot het verbeteren en versterken hiervan. Belangrijke aandachtspunten zijn hierbij: de voorwaarden voor grensoverschrijdende activiteiten, waardeoverdracht, minimumnormen voor verwerving en behoud van aanspraken, een traceersysteem voor opgebouwde pensioenen, de solvabiliteitsregeling voor pensioenfondsen, insolventie van de werkgever en standaardopties bij beschikbare premieregelingen.
Tenslotte wordt de versterking van het EU beleidscoördinatiekader aan de orde gesteld.
De EC heeft begin maart 2011 een samenvatting*** van alle reacties in de consultatieronde gepubliceerd. In dit stuk wordt gesteld dat vrijwel alle inzendingen onderschrijven dat de lidstaten ieder hun eigen specifieke problemen hebben en verschillende prioriteiten hebben ten aanzien van de pensioenvraagstukken. De pensioenvraagstukken zullen daarom onderdeel van het nationaal beleid moeten blijven. Tegelijkertijd is afstemming op EU-niveau wel wenselijk. De reacties op de vragen is, gezien de veelzijdige achtergrond, nogal divers.
***) Summary of consultation responses to the Green Paper ‘Towards adequate, sustainable and safe European pension systems’ European Commission, 7 maart 2011.
Resolutie Europees Parlement
Ook het Europees Parlement (‘EP’) heeft zich gebogen over het Groenboek. Op 17 februari 2011 heeft het EP een resolutie aangenomen. In deze resolutie**** onderstreept het EP dat alle lidstaten zich geconfronteerd zien met enorme uitdagingen om het pensioenstelsel adequaat en houdbaar te houden. Door het EP worden een heel aantal thema’s behandeld en verschillende verzoeken aan de lidstaten en de EC gedaan.
****) Resolutie van het Europese Parlement van 16 februari 2011 over ‘Naar adequate, houdbare en zekere Europese pensioenstelsels’ (2010/2239 (INI)).
Hieronder volgt een kort overzicht van (een aantal) van de genoemde thema’s:n
Oderscheid man/vrouw
Het EP wijst erop dat er in het Groenboek onvoldoende aandacht is besteed aan het gendervraagstuk, dat wil zeggen het onderscheid man/vrouw. Tegelijkertijd wordt ook de intergenerationele solidariteit aangestipt.
Adequaatheid
Ten aanzien van de adequaatheid van pensioen wordt gesteld dat het niet mogelijk is voor de EU om de hoogte van een adequaat pensioen te vast te stellen. Wel verzoekt het EP de EC richtsnoeren op te stellen met criteria voor een minimumpensioenniveau. ‘Adequaat pensioen’ zou door de lidstaten moeten worden gedefinieerd als ‘voorwaarde voor een waardige oude dag’. Een pensioen dat uit meerdere pijlers bestaat wordt aangewezen als beste garantie voor een adequaat pensioen.
Pensioenleeftijd
Om langer doorwerken mogelijk te maken en te bevorderen, komt het EP met een aantal verzoeken aan de lidstaten. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om het bevorderen van langer doorwerken door middel van positieve maatregelen (zoals bijvoorbeeld fiscale vrijstellingen), flexibele arbeidsovereenkomsten en pensioenregelingen en maatregelen om ontslag van oudere werknemers tegen te gaan.
EU 2020-strategie
In het Groenboek wordt een koppeling gemaakt naar de Europa 2020-strategie. Het EP stelt voor de doelstellingen van het Groenboek op te nemen in de Europa 2020-strategie, aangezien adequate en houdbare pensioenstelsels nu nog geen specifiek aandachtspunt is binnen de Europa 2020-strategie.
IORP-Richtlijn
Verder stelt het EP dat EIOPA***** een belangrijke rol moet spelen bij de herziening van de IORP-directive (IBPV-richtlijn), de ontwikkeling van wetsbepalingen, richtsnoeren en aanbevelingen voor een solvabiliteitsregeling. De per 1 januari 2011 opgerichte toezichtautoriteit kan derhalve direct met haar nieuwe taken en bevoegdheden aan de slag.
*****) Europese toezichtautoriteit voor verzekeringen en bedrijfspensioenen, opgericht per 1 januari 2011 (opvolger van CEIOPS).
Kapitaalvereisten
Ten aanzien van een solvabiliteitsregeling voor pensioenfondsen wordt gesteld dat rekening moet worden gehouden met de specifieke kenmerken van pensioenen en tevens dat de risico’s voor pensioenfondsen anders zijn dan de risico’s in de verzekeringssector. De EC wordt verzocht om met voorstellen te komen voor een solvabiliteitsregeling voor pensioenfondsen. Daarnaast heeft het EP verzocht om zo snel mogelijk een effectbeoordeling te maken van de toepassing van Solvency II.
Beleidscoördinatie
Het EP stelt dat bij de verdere discussie over dit onderwerp het goed zou zijn een Europees pensioenplatform samen te stellen en geeft ter verder nog ter overweging aan de EC mee een speciale taskforce voor pensioenen op te richten.
Pensioen op de EU-agenda
Al met al kan worden gesteld dat pensioen (weer) stevig op de Europese agenda staat. Naar aanleiding van de reacties op het Groenboek zal in het Witboek (de White Paper) de strategie verder worden uitgewerkt. Het Witboek is gepland voor het derde kwartaal van 2011. Tevens is een herziening van de IORP-richtlijn aangekondigd voor december 2011. Indien verdere ontwikkelingen zich voordoen, zal er in deze uitgave op worden teruggekomen.
