Met ingang van 1 januari 2013 zal voor zogenoemde complexe producten een provisieloze adviesvergoeding van toepassing worden. Bij een provisieloze adviesvergoeding wordt de vergoeding gebaseerd en betaald voor het verrichten van de gesproken werkzaamheden. De invoering van een provisieloze adviesvergoeding kan een effect hebben op de toepassing van de btw-vrijstelling voor bemiddeling bij financiële diensten. Deze komen in dit artikel aan bod.
Provisieloze adviesvergoeding btw belast?
Bij een provisievergoeding wordt de vergoeding pas betaald als een financieel product is afgesloten. Een discussie over de kwalificatie van de dienst van de tussenpersoon met de Belastingdienst bestaat dan niet. Voor de btw is namelijk duidelijk dat sprake is van btw-vrijgestelde bemiddeling bij financiële producten.
Bij een provisieloze adviesvergoeding kan onduidelijk zijn wat precies de kwalificatie van de dienst van de tussenpersoon is. Het traject van een provisieloze adviesvergoeding bestaat in het algemeen uit een adviesgedeelte en een bemiddelingsgedeelte. Alvorens dieper op deze problematiek in te gaan, schets ik eerst kort het kader voor de btw.
De btw kent een eigen begrip bemiddeling, dat los staat van het begrip bemiddeling in de toezichtwetgeving. Bemiddeling bij financiële diensten is vrijgesteld van btw. Het bemiddelingsbegrip is in een aantal arresten van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) nader ingevuld. Het HvJ EU oordeelde dat bemiddeling inhoudt: “een handeling die tot doel heeft het nodige doen opdat twee partijen een contract sluiten, voortzetten, wijzigen en/of beëindigen”. Dit is onafhankelijk van het resultaat van deze activiteiten.
Advies met eventueel een product
In de praktijk komt een klant veelal bij een tussenpersoon nadat hij voor zichzelf heeft besloten dat hij een product wil afnemen of een andere activiteit van de tussenpersoon vraagt welke voor de btw als bemiddeling kwalificeert, zoals de wijziging van een reeds afgesloten product. In een dergelijk geval is het doel van partijen het nodige te doen om een (financierings/verzekerings-)contract te sluiten of te wijzigen. Indien door welke oorzaak dan ook geen contract gesloten of gewijzigd wordt, betekent dit niet dat hierdoor sprake is geweest van een andere activiteit dan bemiddeling. De aard van de activiteit is immers niet veranderd.
Bij een provisieloze adviesvergoeding valt het traject grofweg uiteen in een adviesgedeelte en een bemiddelingsgedeelte. Los van elkaar beschouwd, is het adviesgedeelte belast met btw en is het bemiddelingsgedeelte btw vrijgesteld. Het van toepassing zijnde btw-tarief is 19% (met ingang van 1 oktober 2012 verhoogd tot 21%).
Bij een provisieloze adviesvergoeding gaat het adviesgedeelte btw-technisch op in de bemiddelingsdienst. Dit houdt onder meer in dat op basis van het profiel van de klant bepaalde vragen gesteld dienen te worden ten einde te inventariseren wat zijn behoefte is. De uitkomsten van deze inventarisatie maken een onlosmakelijk onderdeel uit van de bemiddeling in producten die passen binnen het profiel van de klant en zijn behoefte. Dit adviesgedeelte is vereist ingeval van een provisieloze adviesvergoeding. Zonder dit adviesgedeelte kan feitelijk geen product gesloten worden. Het adviesgedeelte is in die zin essentieel en kenmerkend geworden voor bemiddeling. Deze verschillende elementen (het advies en de bemiddeling bij de totstandkoming van het product) tezamen vormen één dienst, zijnde bemiddeling, die vrijgesteld is van btw-heffing.
In schema:
Doordat in een dergelijk geval de klant ook de rekening betaalt, wordt transparant wat de hoogte van de vergoeding is en op welke werkzaamheden die betrekking heeft. Het beoogde doel en de verrichte werkzaamheden blijven in mijn ogen ongewijzigd en brengen hierdoor voor de btw-kwalificatie van de verrichte werkzaamheden geen wijzigingen met zich mee. Het doel is en blijft om een passend product voor de klant te vinden en deze af te sluiten. Gezien de ruime btw-definitie van het begrip bemiddeling vallen de werkzaamheden die door een tussenpersoon bij een provisieloze adviesvergoeding worden verricht onder btw-vrijgestelde bemiddeling.
Alleen advies, geen product
Daarnaast kan het voorkomen dat een klant enkel een advies, zonder een mogelijkheid om een product af te sluiten of te wijzigen, wil afnemen. De klant heeft nog geen (concreet) besluit genomen om een product af te sluiten of te wijzigen. Alleen in een dergelijk geval is de adviesdienst btw-belast en is geen sprake van een btw-vrijgestelde bemiddelingsdienst.
De dienstverleningsovereenkomst: objectieve oplossing voor doel van partijen
Het vereiste doel van partijen om tot een btw-vrijgestelde bemiddeling te komen, is bij de toepassing van een provisieloze adviesvergoeding echter moeilijk te toetsen. Zeker in het geval dat een bemiddeling niet tot het afsluiten van een product heeft geleid. Een geruime tijd tussen het tijdstip waarop de bemiddeling heeft plaatsgevonden en het tijdstip van toetsen door de Belastingdienst kan in een dergelijke situatie sneller tot een discussie leiden over de btw-kwalificatie van de dienst. Van belang is dat een dergelijke discussie voorkomen wordt. Dit kan alleen door het subjectieve doel van partijen te objectiveren aan het begin van het te doorlopen traject bij een provisieloze adviesvergoeding. Een zogenoemde dienstverleningsovereenkomst dient aan de klant overhandigd te worden bij het eerste klantcontact. Een oplossing voor de hiervoor geschetste discussie zou de volgende kunnen zijn. In het dienstverleningsdocument zou een paragraaf opgenomen kunnen worden waarin de klant en de tussenpersoon aangeven wat het doel van hun contact is. Van btw-vrijgestelde bemiddeling is sprake indien de dienst erop gericht is om het nodige te doen opdat twee partijen een contract sluiten, voortzetten, wijzigen of beëindigen. Houdt de dienst het enkel verstrekken van algemeen advies in dan is deze btw-belast. Recent heeft de Belastingdienst in een brief laten weten deze lijn ook te volgen voor de btw-kwalificatie van de dienst van de tussenpersoon.
Conclusie en samenvatting
Een oplossing voor de btw-discussie over de kwalificatie van de dienst bij een provisieloze adviesvergoeding is het doel van partijen op te nemen in een paragraaf van de diensverleningsovereenkomt. Van btw-vrijgestelde bemiddeling is sprake indien de dienst erop gericht is om het nodige te doen opdat twee partijen een contract sluiten, voortzetten, wijzigen of beëindigen. Houdt de dienst het enkel verstrekken van algemeen advies in dan is deze btw-belast. Recent heeft de Belastingdienst in een brief laten weten deze lijn ook te volgen voor de btw-kwalificatie van de dienst van de tussenpersoon.
Bemiddeling is btw-vrijgesteld indien het inhoudt: “een handeling die tot doel heeft het nodige doen opdat twee partijen een contract sluiten, voortzetten, wijzigen en/of beëindigen”. Bij een provisieloze adviesvergoeding kan onduidelijk zijn wat precies de kwalificatie van de dienst van de tussenpersoon is. Het traject van een provisieloze adviesvergoeding bestaat in het algemeen uit een adviesgedeelte en een bemiddelingsgedeelte, die op zichzelf beschouwd btw-belast respectievelijk btw-vrijgesteld zijn. Het vereiste subjectieve doel is bij een provisieloze adviesvergoeding moeilijk te toetsen. Zeker in het geval dat een bemiddeling niet tot het afsluiten van een product heeft geleid en kan tot discussie met de Belastingdienst leiden. Een dergelijke discussie kan voorkomen worden door het doel van partijen in een paragraaf van de dienstverleningsovereenkomst op te nemen.